ثبت اختراع و طرح های صنعتی

مفهوم اختراع

اختراع عبارت است از ابداع یا کشف وسیله یا ابزار جدید با قرار دادن چند عنصر در کنار هم و در نهایت کسب نتیجه مورد نظر از عملکرد آن عناصر است. بنابراین اختراع حاصل تلاش فکری فرد یا افرادی است که برای اولین بار فرایند یا فراورده خاصی را ارائه می کنند، در واقع ضامن کیفیت کالا است. 

مفهوم طرح صنعتی

طرح صنعتی ترکیب خطوط یا رنگ ها و اشکال دو بعدی است که در فراورده های صنعتی و ساخت صنایع مختلف از جمله در تولید و ساختن صنایع دستی مورد استفاده قرار می گیرد. طراح طرح صنعتی به جنبه‌های فنی محصول نمی‌پردازد فقط ارائه یک محصول شکیل و زیبا به مصرف‌کننده مهم است.

مقایسه طرح صنعتی و اختراع

در مقایسه بین اختراع و طرح صنعتی، باید گفت که اختراع ایجاد وسیله جدید صنعتی است که قبلاً وجود نداشته است ولی طرح یا مدل، ایجاد اشکال ابتکاری است که می تواند در زمینه های گوناگون صنعتی یا غیرصنعتی کاربرد داشته باشد مثلا طراحی و دوخت لباس می تواند فقط جنبه زیبایی آفرینی داشته باشد ، اما در تولید محصول جدید،نقشی ندارد. اما طراحی بدنه اتومبیل در صنعت تولید اتومبیل کاربرد دارد. در قوانین بسیاری از کشورها از جمله قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه، طرح های تزئینی اختراع محسوب نمی شوند، حتی اگر در فرآورده های صنعتی کاربرد داشته باشند.

پس طبق قلمرو اختراع و حقوق مالکیت اختراع و مقایسه آن، با قلمرو طرح و حقوق ناشی از آن، می توان گفت که اختراع یعنی ابداع تولیدات جدید است اما ابداعات مربوط به فرایند ساخت است و اختراع محسوب نمی شود. لازم به ذکر است که ثبت اختراع یا طرح صنعتی نیز مانند ثبت شرکت مراحلی دارد که باید طی شوند.

تفاوت طرح صنعتی و اختراع

طبق قانون مالکیت فکری و صنعتی فرانسه بین اختراع و طرح ها از نظر ماهیت و از جهت فرم درخواست ثبت به شرح زیر قائل به تفکیک و تفاوت شده است:

الف- تفاوت ماهوی:خصوصیات اختراعی با موضوع پدیده فنی، با خصایص موضوع طرح یا مدل تزئینی، کاملا متفاوت است و قابل تفکیک هستند نه به این معنا که وصف فنی و وصف تزئینی در کنار همدیگر قرار نمی گیرند؛ یعنی موضوع یک طرح  صنعتی می تواند هم جنبه فنی داشته باشد و هم تزیینی یا برعکس ممکن است طراحی یک اختراع به طرح صنعتی بسیار نزدیک شده و جنبه زیبایی نیز داشته باشد.

در این صورت گواهی اختراع فقط از جنبه فنی اختراع، قابل حمایت است و طرح آن نمی تواند از حمایت گواهی نامه اختراع بهره مند شود، مگر این که طرح اختراع هم جداگانه به ثبت برسد ، اما هرگاه طرح یک اختراع، از خود اختراع تفکیک ناپذیر باشد، در این صورت طرح موضوع اختراع نیز از طریق گواهی حق اختراع قابل حمایت خواهد بود.

ب- تفاوت شکلی :

منظور تفاوت فرم اظهارنامه ثبت اختراع از نظر محتویات با اظهارنامه ثبت طرح های صنعتی است. چون ثبت اختراع از ثبت طرح صنعتی مشکل تر است، اگر متقاضی ثبت اختراع، اختیار انتخاب فرم اظهارنامه داشته باشد، فرم ثبت طرح صنعتی استفاده می کند. زیرا ثبت آن آسان تر خواهد بود و مزایای بیشتری دارد، مخصوصاً اگر طرح صنعتی، اثر ادبی یا هنری قلمداد شود . در کشوری مثل فرانسه، بعد از فوت صاحب اثر هنری، ورثه تا ۷۰ سال حق بهره برداری مادی از آن را خواهد داشت.  در زمینه ارتباط طرح های صنعتی با آثار ادبی و هنری در فرانسه، با توجه به قانون مالکیت صنعتی، رویه قضایی براین است که وجود اختلاف بین طرح های صنعتی و اختراع از جهت شرایط و آثار حقوقی موجب تمایز طرح از اختراع شده است، به همان دلایل، بین طرح صنعتی و اثر فکری و هنری نیز تفاوت هایی وجود دارد. البته طرح یا مدل صنعتی مشابهت هایی هم با مارک صنعتی دارد. از جمله مشابهت ها این است که مارک همانند طرح، علامتی است که به شکل یک طرح یا مدل، نظیر مهر یا هولوگرام و امثال آن برای معرفی کالا مورد استفاده قرار می گیرد و آنها را از کالا یا خدمات مشابه متمایز می سازد.ولی از جهت قلمرو و آثار حقوقی، تفاوت هایی بین آن ها هست. از جمله این که طرح یا مدل برای ساخت کالای مشخصی به کار می رود ولی مارک می تواند برای معرفی کالاها و خدمات گوناگون کاربرد داشته باشد. به عنوان مثال مارک سونی برای تولید رادیو، تلویزیون ، کامپیوتر و نظایر آن می تواند کاربرد داشته باشد. تفاوت دیگر آن است که طرح یا مدل صنعتی مدت اعتبار محدودی دارد ولی مدت اعتبار مارک محدود نیست، بلکه بارها مدت اعتبار آن قابلیت تمدید دارد.